Het Begin
Adi Dassler werd als Adolf Dassler in 1900 geboren in Herzogenaurach in Frankenland, het noorden van Beieren. Het stadje stond vooral bekend om zijn productie van vilten pantoffels. De grootste fabriek telde meer dan 700 werknemers. Een van hen was Christoph Dassler, Adolfs vader. Vader Dassler had al een van zijn zonen als schoenmaker laten opleiden en stond erop dat Adolf het bakkersvak leerde. Volgens de familielegende moest de jonge Adolf vanaf zijn vijftiende elke nacht om kwart over twee bij de bakker aan de slag en had hij werkdagen van achttien uur. Misschien is dit wel overdreven, maar echt plezierig kan het niet zijn geweest. Moeder Dassler verdiende wat bij als wasvrouw en de jongens moesten na hun dagtaak het gewassen goed naar de klanten brengen. Tijdens het weekeinde deden de Dassler-broers veel aan sport: ze speelden voetbal, renden door het bos en hadden zelfs een hockeyteam dat in de winter op de plaatselijke vijver hockey speelde. Dasslerbiografie?n laten zien hoe de kleine gespierde Adolf hockey speelt, door het lint rent of hoogspringt. Hij maakte ook enige naam als midvoor. Hij ging 'mit dem Kopf durch die Wand', zo heette het, hij was niet te stuiten. In oktober 1917 moest Adolf in militaire dienst en werd hij naar het Belgische front aan de IJzer gestuurd. Toen hij twee jaar later terug in Herzogenaurach arriveerde, wou hij van het bakkersvak niet meer weten. Hij wou gewoon schoenen maken zoals bijna iedereen in het stadje. In de waskeuken van zijn moeder, twintig vierkante meter groot, ging hij in 1920 aan de slag. Zijn vader, nog altijd aan het werk in de schoenenfabriek, leverde de nodige kennis. In het Adidasmuseum is nog altijd de eerste machine te zien: een soort van fiets waarvan de trappers een vliegwiel in beweging brachten dat op een leerfrees was aangesloten. Elektriciteit was er nog niet in moeders waskeuken.
Een schoen van 153 gram
Een van zijn eerste producten was een paar loopschoenen voor zichzelf, met spikes die een bevriende smid voor hem had gemaakt. Op grote schaal zou hij die schoenen pas vanaf 1926 maken, 223 gram zwaar, en nog altijd met de hand gesmede spikes. In 1923, een jaar van diepe inflatie in Duitsland, ging de grootste fabriek van Herzogenaurach dicht. Het stadje telde prompt meer dan 70 procent werklozen, het hoogste cijfer van heel Duitsland. Maar Adolf ging het voor de wind, hij maakte 3.557 rijksmark winst. Het werd tijd dat iemand de zakelijke kant van het bedrijf ging behartigen. Zijn oudere broer Rudolf diende zich. Adolf was een stille, zwijgzame man, Rudolf een spraakwater, iemand die de klanten makkelijk voor zich kon winnen. De verkoop steeg, net zoals de winst en de Dasslers konden snel 12 man te werk stellen. Adi reed in die dagen trots met een Triumph-motorfiets door de straten. Rudolf had al een Mercedes-tweezitter. In 1928, het jaar van de Olympische Spelen in Amsterdam, kwamen 8.000 paar voetbal- en loopschoenen uit de ateliers van de Dasslers. Adi had het gewicht van de loopschoen dan al gereduceerd tot 153 gram, een sensatie. De helft van de Duitse atleten in Amsterdam droeg Dassler-schoeisel. Jammer genoeg behaalde geen van hen een medaille. Ondanks de Wall-Streetcrash einde 1929 ging het succes van de Dasslers door. Tegen 1932 besefte Adi dat hij te weinig opleiding had en trok hij voor een jaar naar een technische school voor schoenmakers in Pirmasens. Hij leerde er als 32-jarige schoenen maken van nul af aan, snijden, stansen en naaien. Hij leerde er bergschoenen verzolen en fijne dameslaarsjes. En kreeg lessen in boekhouden, leerlooien, anatomie en orthopedie. Bovendien werd hij er verliefd op K?the, de 16-jarige dochter van de plaatselijke leestenmaker. Ze trouwden in 1934.
Oorlog met broer leidt tot Puma
De Olympische Spelen van Berlijn naderden. Hij werkte van vijf uur in de ochtend tot tien uur 's avonds. Berlijn moest de doorbraak worden. Jesse Owens liep in de kijker. Owens mocht alleen met Adi's schoenen lopen, zoveel was zeker. 'Wat zal Hitler daarvan zeggen?', vroeg zijn omgeving zich af, maar Adi zei 'sport is mijn politiek'. Hij maakte voor Owens sprintschoenen uit bruin handschoenenleer met zes spikes, met alleen de neus en hiel licht versterkt. Ze zaten aan de voet als een tweede huid, zei Adi, en Owens was opgetogen. Hij won met Adi's schoenen vier gouden medailles, de 100 m en 200 m, het verspringen en de 4 X 100 m horden. Alle Duitsers droegen Dassler-schoenen. En Hitler boog het succes van Owens om in een reclamestunt voor zichzelf. De Tweede Wereldoorlog brak uit en de twee Dasslers moesten weer in militaire dienst. De nazi's vorderden hun fabriek op voor militaire doeleinden. Toen Rudolf later uit krijgsgevangenschap terugkeerde, zetten de Amerikanen hem ter plaatse opnieuw gevangen. Na zijn vrijlating bleek het tussen de twee broers niet meer te boteren. Wat volgde 'is een van de donkerste episoden uit de geschiedenis van de familie,' aldus een biograaf. De twee broers waren van elkaar vervreemd geraakt, zo heette het. Niemand heeft ooit geweten wat de aanleiding was tot de kloof die tussen de zwijgzame Adi en de spraakzame Rudolf ontstond.
Schoenmaker van de natie
Het leven na de oorlog was niet makkelijk. Boeren kregen schoenen in ruil voor worst, spek en ham. Die werden dan weer omgeruild bij de lederfabrikant. De eerste zolen waren gemaakt van het bekledingsrubber van Amerikaanse brandstoftanks. Voor het WK-voetbal van 1954 ontwierp Adi voor de 'Mannschaft' schoenen waarvan je de noppen kon losschroeven en bijstellen. Hij ging als technisch adviseur mee naar het WK en stelde tijdens de pauze van de finale alle schoenen nog eens bij. De Duitsers werden wereldkampioen. En het kleine, onbekende mannetje dat op alle foto's stond werd uitgeroepen tot 'de schoenmaker van de natie'. Adi mocht tevreden zijn, maar hij bleef als een bezetene doorwerken. Altijd op zoek naar verbeteringen en aanpassingen. Tijdens zijn leven zou Adidas meer dan 700 uitvindingen, verbeteringen en modellen laten patenteren. Al wie in de sport iets voorstelde werd op de villa in Herzogenaurach uitgenodigd en door K?the als een koning of koningin ontvangen. De gastvrijheid van Adi Dassler was legendarisch. K?the legde de atleten - en ook de sportbonzen - in de watten, Adi liet ze op een speciale testbaan rondjes lopen of springen tot ze er bij neervielen. 'Adi geeft een mens geen rust,' zo klaagden ze. Als een hordeloopster zei dat ze bij het nemen van de hordes met nieuwe spikes makkelijk bleef haken, zorgde Adi ervoor dat ze altijd licht afgeronde spikes kreeg. Op zekere dag zag Adi op televisie plotseling een hoogspringer die ruggelings over de lat vloog. Dat was een uitdaging. Schoen na schoen stuurde hij naar de Amerikaan Fosbury met een spike-inplanting die hem toeliet voor het afstoten bliksemsnel te draaien. Fosbury haalde met zijn legendarische 'flop' in 1968 in Mexico met een sprong van 2,24 m een gouden medaille en reisde speciaal naar Herzogenaurach om Adi te bedanken. Samen met het bedrijf groeide in de jaren zeventig de spectaculaire popularisering van de sport. Adi mocht het allemaal meemaken. Hij overleed in 1978. Zijn enige zoon Horst nam het roer over. Horst was uitzonderlijk knap in het leggen van relaties in de sport op wereldniveau. Kort voor zijn vroege dood in 1987 gaf hij nog te kennen dat hij graag voorzitter was geweest van het Internationaal Olympisch Comit?. Van de technische basis, van het denken van Adi was het bedrijf toen al verwijderd geraakt. Adi's vier dochters deden de miljardenonderneming in 1990 van de hand. Franse financiers rond Robert-Louis Dreyfus hebben in de voorbije jaren Adidas een nieuw elan gegeven. En Herzogenaurach blijf de hoofdvestiging. Een nieuwe futuristische centrale staat in de steigers. Dreyfus zegt het onomwonden: als we aan de top willen, moeten we dicht in de buurt van Adi Dassler blijven.
Hoofdkantoor Adidas
